نگاهي به مفهوم توسعه و بُعد سیاسی آن

هدف این مقاله، بررسی چیستی توسعه و توسعه سیاسی و موضوعات اساسی مرتبط با آن­ها است. به­طورکلی علت توجه پژوهش حاضر به بُعد سیاسی توسعه، به دلیل نقش بنیادین این بُعد در شكل‌گيري ساير ابعاد توسعه است. سؤال اساسی مقاله این است که توسعه و توسعه سیاسی به چه معنا بوده و هر یک دارای چه مبانی و ویژگی­هایی می­باشند؟ پاسخ مقاله بدین ترتیب است که توسعه به معنای فراهم شدن زمينه‌هاي لازم براي بروز و ظهور ظرفيت‌های عناصر مختلف اجتماع و میدان یافتن آن‌ها براي دست‌يابي به پيشرفت و افزايش توانايي‌هاي كمي و كيفي در بطن جامعه است. درزمینه‌ی توسعه، مکاتب و راهبردهای متعددی وجود دارند که شامل مکاتب نوسازی، وابستگی و نظام جهانی و راهبردهای توسعه ‌برون‌زا، توسعه ‌درون‌زا، توسعه ‌متوازن و ... می­شود. توسعه دارای ابعاد سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است که بُعد سياسي آن به معنای فرايند روبه افزایش ظرفيت نهادهاي سياسي حکومتي و غیر حکومتی در پاسخ به تقاضاهاي جامعه درزمینه مشارکت در فرایندهای سیاسی است. توسعه سیاسی دارای شاخصه­هایی چون: ساختار سیاسی دموکراتیک، جامعه مدنی پویا و ... بوده و نقش بنیادینی در شكل‌گيري ساير ابعاد توسعه دارد. این مقاله به روش توصیفی– تحلیلی گردآوری‌شده است.

Dr. Majid Abbaszadeh Marzbali

Abstract

The purpose of this article is to examine what political development is and the basic issues associated with it. In general, the reason for the attention of the present study to the political dimension of development is due to the fundamental role of this dimension in the formation of other dimensions of development. The main question of the article is what does political development mean and what are the principles and characteristics of each of them? The answer of the article is that development means providing the necessary grounds for the emergence and emergence of the capacities of various elements of society and finding a field for them to achieve progress and increase quantitative and qualitative capabilities in the heart of society. In the field of development, there are several schools and strategies, which include schools of modernization, dependence and the global system, and strategies of exogenous development, exogenous development, balanced development, and so on. Development has political, economic, social and cultural dimensions, the political dimension of which means the process of increasing the capacity of governmental and non-governmental political institutions in response to society's demands for participation in political processes. Political development has characteristics such as: democratic political structure, dynamic civil society, etc. and has a fundamental role in shaping other dimensions of development. This article is a descriptive-analytical method.

Keywords: development, development schools, development strategies, political development, characteristics of political development

منابع

آجیلی، هادی و رضایی، مهدی (1398). «سیر تطور مفهومی توسعه از منظر رادیکالیسم»، فصلنامه علمی-تخصصی سپهر سیاست، سال 6، شماره 19.

آذرشب، محمدتقی و آسوده، رضا (1398). «جایگاه جامعه مدنی در توسعه سیاسی»، فصلنامه راهبرد سیاسی، سال 3، شماره 8.

اخوان کاظمی، بهرام (1388). علل ناکارآمدي احزاب در ايران، تهران: انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامي.

اخوان کاظمی، مسعود و نیکونهاد، ایوب (1398). «آینده-پژوهی توسعه سیاسی در ایران بر مبنای تحلیل بازدارنده¬ها»، فصلنامه سیاست، دوره 49، شماره 3.

ازغندي، عليرضا (1383). تاريخ تحولات سياسي و اجتماعي ايران 1357-1320، تهران: سمت.

ازکيا، مصطفي و غفاري، غلامرضا (1386). جامعه‌شناسي‌ توسعه، تهران: انتشارات کيهان.

اطاعت، جواد و دیگران (1392). مبانی توسعه پایدار در ایران، تهران: نشر علم.

اعتباریان خوراسگانی، اکبر و قلی پور مقدم، فرید (1396). «مرور تطبیقی نظریه¬های توسعه سیاسی»، رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری، شماره 3.

امريج، لوئيس (1387). توسعه در انديشه و عمل: جستاري مقدماتي و برآيندهاي سياسي، در: توسعه در انديشه و عمل، تدوين و ترجمه محمد طاهري، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگي و اجتماعي.

بایزیدی، رحیم و حسین¬پناهی، رحیم (1398). «فرهنگ و توسعه: مقایسه شاخص¬های فرهنگی توسعه¬پذیر و ضد توسعه در ژاپن، بریتانیا و ایران»، دو فصلنامه جامعه¬شناسی اقتصادی و توسعه، سال 8، شماره1

بربری، محمدجواد؛ راغفر، حسین؛ کلانتری، عبدالحسین و غفاری، غلامرضا (1396). «بررسی تطبیقی تأثیر توسعه آموزشی بر توسعه ایران کشورهای منتخب»، پژوهش در نظام¬های آموزشی، شماره 38.

بشیریه، حسین (1387). درس‌های دموکراسی برای همه، تهران: نشر نگاه معاصر.

بيرو، آلن (1366). فرهنگ علوم اجتماعي، ترجمه باقر ساروخاني، تهران: انتشارات كيهان.

تودارو، مايکل (1366). توسعه‌ اقتصادي در جهان سوم، ترجمه غلامعلي فرجادي، تهران: انتشارات سازمان برنامه‌وبودجه.

جغتایی، فائزه؛ موسوی، میر طاهر و زاهدی، محمدجواد (1395). «ابعاد و مؤلفه‌های توسعه اجتماعی در برنامه¬های توسعه»، فصلنامه علمی-پژوهشی رفاه اجتماعی، شماره 63.

حاتمي، محمدرضا و لعل علیزاده، محمد (1389). مباني علم سياست، تهران: انتشارات دانشگاه پيام نور.

حاجي‌هاشمي، سعيد (1384). توسعه و توسعه‌نيافتگي، تهران: گفتمان اندیشه معاصر.

دل‌فروز، محمدتقی (1393). دولت و توسعه اقتصادی: اقتصاد سیاسی توسعه در ایران و دولت‌های توسعه‌گرا، تهران: نشر آگاه.

راش، مايکل (1388). جامعه و سياست، ترجمه منوچهر صبوري، تهران: سمت.

زیباکلام، صادق و مقتدایی، مرتضی (1393). «احزاب سیاسی و نقش آن در توسعه سیاسی ایران: مطالعه موردی انتخابات»، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، شماره 29.

ساعي، احمد (1384). توسعه در مکاتب متعارض، تهران: نشر قومس.

سريع‌القلم، محمود (1382). عقلانيت و آينده توسعه‌يافتگي ايران، تهران: مرکز پژوهش‌های علمي و مطالعات استراتژيک خاورميانه.

سريع‌القلم، محمود (1387). فرهنگ سياسي ايران، تهران: پژوهشكده مطالعات فرهنگي و اجتماعی.

سن، آمارتيا (1381). توسعه به‌مثابه آزادي، ترجمه حسين راغفر، تهران: انتشارات کوير.

سیف زاده، حسين (1388). پانزده مدل نوسازي، توسعه و دگرگوني سياسي، تهران: نشر قومس.

شفیعی فر، محمد (1394). «روند توسعه سیاسی در جمهوری اسلامی»، فصلنامه سیاست، دوره 45، شماره 1.

شهرام نیا، سید امیر مسعود (1385). جهانی‌شدن و دموکراسی در ایران، تهران: نشر نگاه معاصر.

شيرزادي، رضا (1391). نوسازي، توسعه و جهاني‌شدن (مفاهيم، مکاتب، نظريه‌ها)، تهران: آگه.

شيخ‌زاده، حسين (1385). نخبگان ايران و توسعه، تهران: انتشارات مرکز بازشناسي اسلام و ايران.

طاهري، محمد (1387). مقدمه مترجم، در: توسعه سياسي در انديشه و عمل، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگي و اجتماعي.

عالم، عبدالرحمن (1381). بنيادهاي علم سياست، تهران: نشر ني.

عالم، عبدالرحمن و نوری اصل، احد (1397). «حقوق نهادین شهروندی و مشارکت سیاسی (راه جویی توسعه سیاسی)»، فصلنامه سیاست، دوره 49، شماره 1.

عباسي، ابراهيم (1383). دولت پهلوي و توسعه اقتصادي، تهران: انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامي.

عباسیان، علی¬اکبر (1387). فرهنگ سیاسی در امثال‌وحکم فارسی، تهران: نشر اختران.

غفوري، محمد (1382). اصول ثابت توسعه و عوامل بازدارنده آن، رهيافت‌هاي سياسي و بين‌المللي، شماره 4.

فلاح زاده، سید حسین (1391). رضاخان و توسعه ایران، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

قزلسفلی، محمدتقی (1398). «نقد فرا نظریه‌ای پسامدرن و فروپاشی ذهنیت توسعه»، دو فصلنامه مطالعات اقتصاد سیاسی بین¬الملل، شماره 2.

قوام، عبدالعلي (1382- الف). سياست‌هاي مقايسه‌اي، تهران: سمت.

قوام، عبدالعلي (1382- ب). چالش‌های توسعه سياسي، تهران: نشر قومس.

لفت‌ويچ، آدريان (1383). دموکراسي و توسعه، مترجمين: احمد عليقليان و افشين خاک‌باز، تهران: انتشارات طرح نو.

لهسايي‌زاده، عبدالعلي (1390). جامعه‌شناسي‌ توسعه، تهران: انتشارات دانشگاه پيام نور.

ملائی، مریم؛ پروائی هره¬دشت، شیوا و رحیمی، کاظم (1395). «در باب چیستی توسعه»، فصلنامه راهبرد توسعه، شماره 48.

میسایی، قاسم؛ دین¬پرست، فائز و تقی پور، عباس (1398). «بررسی جایگاه توسعه سیاسی در برنامه¬های توسعه جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه پژوهش¬های راهبردی سیاست، شماره 27.

موثقي، سید احمد (1385). نوسازي و اصلاحات در ايران (ازنظر تا عمل)، تهران: نشر قومس.

نظري، علي‌اشرف و سازمند، بهاره (1389). توسعه و امنيت انساني: امنيت انساني به‌عنوان محور توسعه، فصلنامه سياست (مجله پژوهش حقوق و سياست)، شماره 28.

Apter, David(1951). The politics of Modernization, Chicago university press.

Bellu, Lorenzo G.(2011). “Development and Development Paradigms, A (Reasoned) Review of Prevailing Visions”, EAsypol Resources for policy making, , EAsypol Module 102, Issue Papers.

Campbell, Patricia J. and Mackinnon, Aran and Stevens, Christy R.(2010). An introduction to global studies, United Kingdom: Wiley-Blackwell.

Diamond, Larry(1997). Rethinking civil society, Journal of Democracy, vol.5, No 3.

Hantington, Samuel .p (1979). The Chang to Chang: Modernization, Development, and Politics, in: Comparative Modernization, Cyril E . Black, New York: the free press.

Gill, Graeme(2000). The dynamic of demoratization Elites, Civil Society and Transition Process, Palgrave Mcmillan.

Ingham, Barbara(1993). The meaning of Development: Interactions Between "New" and "old" "Ideas, world Development, vol. 21, No11.

Inglehart, Ronald and Welzel, Christian(2009). Political Culture, Mass Beliefs, and Value Change, Oxford University Press.

Kaufmann, Daniel.; Kraay, Art. and Zoido-lobaton, Pablo.(2000). “Governance Matters: From Measurement to Action”, Finance and Development, Vol. 37, No. 2.

Kegly, Charles And Blanton, Shannon.(2013). World politics: Trend and Transformation, California: Wadsworth.

Knutsen, Carl Henrik.(2012). “Democracy and Economic Growth: A Review of Arguments and Results”, International Area Studies Review, Vol. 15, No. 4.

Narayan, Paresh Kumar, Narayan, Seema and Russell, Smyth.(2011). “Does Democracy Facilitate Economic Growth or Does Economic Growth Facilitate Democracy? An Empirical Study of Sub-Saharan Africall”, Economic Modelling, Vol. 28, No. 3.