عوامل موثر بر پیدایش و گرایش به بنیادگرایی

در چند دهه اخیر به دلایل مهمی همچون پایان یافتن جنگ سرد، گسترش شتابان جهانی‌شدن، گسترش ارتباطات، شاهد توجه بیش از اندازه پژوهشگران به مقوله بنیادگرایی هستیم. البته بنیادگرایی دارای اشکال گوناگونی است اما آنچه بیش از هر موضوعی مورد توجه قرار است بنیادگرایی مذهبی است که با ظهور داعش بسیار مورد توجه قرار گرفت. با این حال بنیادگرایی در مسیحیت، و یهود نیز وجود داشته است. وجه مشترک بنیادگرایی دینی کوشش برای احیای ارزش‌های مذهبی است. عده‌ای معتقدند که بنیادگرایی مذهبی، همچون گرایشی عمومی، محافظه کارانه و شورشی بر چرخش‌های هنجاری ناشی از مدرنیته است. از همین رو، این مقاله به روش تحلیلی و توصیفی به دنبال پاسخ به این پرسش است که عوامل موثر بر پیدایش و گرایش به بنیادگرایی چیست؟ یافته‌های پژوهش نشان میدهد که از یک سو نارسایی های محیطی جامعه و از سوی دیگر نگرانی از پیامدهای مدرنیته و جهانی‌شدن موجب تسری در حوزه‌های اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی شده و تلاش بنیادگرایان بازگشت به سنت برای حل این نارسایی ها است.

Factors influencing the emergence and tendency to fundamentalism

Abstract

In recent decades, for important reasons such as the end of the Cold War, the rapid expansion of globalization, the expansion of communication, we have seen researchers pay too much attention to the issue of fundamentalism. Of course, fundamentalism comes in many forms, but what is more important than any other issue is religious fundamentalism, which received a lot of attention with the rise of ISIS. However, fundamentalism has existed in Christianity as well as in Judaism. The common denominator of religious fundamentalism is the attempt to revive religious values. Some argue that religious fundamentalism, as a general, conservative, and rebellious tendency, is based on the normative rotations of modernity. Therefore, this article seeks to answer the question analytically and descriptively, what are the factors influencing the emergence and tendency to fundamentalism? Findings show that on the one hand, environmental failures of society and on the other hand, fear of the consequences of modernity and globalization have led to the spread of social, political, cultural and economic spheres and fundamentalists are trying to return to tradition to solve these shortcomings.

Keywords: Fundamentalism, Islam, Christianity, Judaism, Modernity

منابع

احمدوند، شجاع(1389)،زمینه‌های روان‌شناختی بنيادگرايي يهودي، فصلنامه سياست، مجله دانشکده حقوق و علوم سياسي، دوره 46، شماره 1 ،بهار 1395 ،صص21-3

احمدوند، شجاع. (1395). زمینه‌های روان‌شناختی بنیادگرایی یهودی، مجله سیاست، دوره چهل و ششم، شماره 1.

دارا، جلیل؛ حسینی فائق، سید مهدی(1397)،تأملی نظری در باب گونه شناسی بنیادگرایی یهودی؛ غیرسیاسی ضد صهیونیسم و سیاسی صهیونیسم گرا، فصلنامه پژوهش‌های راهبردي سیاست، سال هفتم، شماره 27 ،زمستان 1397) شماره پیاپی 57، صص254-229

دکمجیان، هرایر(1377)، جنبش‌های اسلامی در جهان عرب: بررسی پدیده بنیادگرایی اسلامی)، ترجمه حمید احمدی، انتشارات کیهان

زارعی، محمد(1394)، پست سکولاریسم،مذهب و حوزه عمومی در اندیشه یورگن هابرماس، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال10، شماره2، صص11-79

سعید؛ بابی؛ هراس بنیادین (اروپا مداری و ظهور اسلام‌گرایی)؛ ترجمه: غلامرضا جمشیدی‌ها، موسی عنبری؛ انتشارات دانشگاه تهران ۱۳۷۹

صالحي نجف‌آبادی، عباس؛ رضایی، علیرضا (1388)، مباني جنبش‌های اسلام‌گرایانه: نظريات و دیدگاه‌ها، مطالعات سياسي : پاييز 1388 , دوره 2 , شماره 5، صص 104-83

صفایی زاده، مرضیه(1390)، جنبش‌های اسلامی در کشاکش هویت و تجدد، فصلنامه پانزده خرداد، سال9، شماره 29، صص175-135

کاستلز، امانوئل ( 1385 )عصر اطلاعات، اقتصاد ،جامعه و فرهنگ. ترجمه : حسن چاوشیان. تهران: جلد یک و دو و سه. طرح نو.

محقر، احمد؛ خطیبی قوژدی، محمد(1391)، بررسی رابطه مدرنیته و بنیادگرایی اسلامی بر اساس مفهوم نوستالژی، فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام، سال1، شماره 2، صص56-35

محمودی کیا،محمد (1396)، تهدید هنجاری و باز خیزش دین در روابط بین‌الملل؛ چیستی، چرایی و نحوه تعامل، پژوهش‌های جهان اسلام،سال 7، شماره3، صص154-124

مرادی، مصطفی؛ شایگان، فریبا؛ نویدنیا، منیژه (1397)، تبیین جامعه‌شناختی و اولویت‌بندی زمینه‌ها و بسترهای محرک پیوستن پیکارجویان به گروه تروریستی داعش از منظر صاحب‌نظران ایرانی،پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام » تابستان 1397 ،شماره 27، صص21-1

منسفیلد، پیتر، تاریخ خاورمیانه، ترجمه: عبدالعلی اسپهبدی، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی تهران، ۱۳۸۵

نبوی، سید عبدالامیر؛ مرادی، سید فاتح؛ شیخ‌الاسلامی، خالد(1394)،بررسی شاخصه‌های هویت روانی با تکیه‌بر بنیادگرایی مذهبی، فصلنامه پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام، سال پنجم، شماره سوم، پاییز 1394 ،صص 27-1

هوشنگی، حسین (1389)، نقش مدرنیته در توسعه بنیادگرایی در جهان اسلام، دانش سیاسی، سال 6، شماره اول، صص 210-181

هی‌وود، اندرو، درآمدی بر ایدئولوژی‌های سیاسی از لیبرالیسم تا بنیادگرایی دینی، ترجمه محمد رفیعی مهرآبادی، انتشارات وزارت امور خارجه، 1393.