نقش بحران سیاسی-معرفتی در شکل گیری مدین فاضله فارابی: آرمان شهر به مثابه نیاز تاریخی

فارابی با بهره از سه منبع الهام بخش اندیشه ایرانشهری، فلسفه سیاسی یونانی و اندیشه های اسلامی آرمانشهری تلفیقی ترسیم کند. این مقاله حول این ایده شکل گرفته است که فارابی با ترکیب این منابع متفاوت، مدینه فاضله را بر مبنای نیاز تاریخی طراحی نموده است. به تعبیر دقیق تر بحران سیاسی-فکری عصر فارابی، او را با واقعیتی مواجه کرده است که اساساً واقعیتی وارونه شده در سیاست جامعه اسلامی است. تخاصم مذاهب اسلامی و تلاش های کلامی برای برتری دادن به یک مذهب، فساد دربار و سوء استفاده از عنوان خلیفه، تفرقه و نبودن تعاون اجتماعی در رسیدن به خیر و... فارابی را وا می دارد تا به سوی ساختن آرمان شهری ایرانی-اسلامی-یونانی حرکت کند. بدین معنا وی می کوشد راه حلی برای منازعات عصر خود بیاید، هرچند که مدینه فاضله وی جای چندانی برای دگراندیشان باقی نمی گذارد. مقاله پیش رو با بهره از جامعه شناسی معرفت رابطه زمینه و اندیشه فارابی را بررسی می کند.

The role of the political-cognitive crisis in the formation of Farabi's utopia: Utopia of the city as a historical necessity

Mahmoud Alipour

PhD in Political Thought, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran.

Alipourma@yahoo.com

Mohammad Ali Tavana

Associate Professor, Department of Political Science, Shiraz University

tavana.mohammad@yahoo.com

Abstract

Farabi draws a synthesis of Iranshahri thought, Greek political philosophy and Utopian Islamic thoughts using three sources of inspiration. This article is based on the idea that Farabi designed the utopia based on historical need by combining these different sources. In more precise terms, the political-intellectual crisis of Farabi's era has confronted him with a reality that is basically an inverted reality in the politics of the Islamic society. The conflict between Islamic religions and theological efforts to give superiority to one religion, the corruption of the court and the abuse of the title of caliph, the division and the lack of social cooperation in achieving good, etc. make Farabi to build an Iranian-Islamic urban utopia. - Greek to move. In this sense, he tries to find a solution for the conflicts of his age, although his utopia does not leave much room for dissenters. The following article examines the relationship between context and Farabi's thought using the sociology of knowledge.

Key words: Farabi, Utopia, Utopia, political and epistemological crisis, historical need.

منابع

اردستانی، مریم (1383)، «فارابی، سیاست ارسطو و پولس فارسی»، در درآمدی بر چالش آرمان و واقعیت در فلسفۀ سیاسی فارابی، به کوشش محمد کریمی زنجانی اصل، چاپ دوم، تهران: نشر کویر.

اسپریگنز، توماس (1389)، فهم نظریه­های سیاسی، ترجمۀ فرهنگ رجایی، چاپ ششم، تهران، آگه.

اصیل، حجت الله (1381)، آرمانشهر در اندیشه ایرانی، چاپ دوم، تهران: نشر نی.

آشوری، افشار نادری، داریوش، نادر (1387)، مقدمه و دیباچه بر آرمان شهر، تامس مور، چاپ سوم، تهران: خوارزمی.

پولادی، کمال (1389)، تاریخ اندیشه سیاسی در ایران و اسلام، چاپ دوم، تهران: نشر مرکز.

حسینی بهشتی، سید علیرضا (1386)، گسترۀ شمول قانون ملل راولز، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال دوم، شماره 7.

خراسانی، شرف الدین (1383)، «محدودیت های تاریخی آرمان شهر فارابی»، ترجمه بدرالسادات شاهرضایی، در درآمدی بر چالش آرمان و واقعیت در فلسفۀ سیاسی فارابی، به کوشش محمد کریمی زنجانی اصل، چاپ دوم، تهران: نشر کویر.

داوری اردکانی، رضا (1354)، فلسفۀ مدنی فارابی، تهران: شوری عالی فرهنگ و هنر.

دایبر، هانز (1383)، «مساله تعلیم فلسفه به اهل مدینه در نظر فارابی»، ترجمه: شهرام پازوکی، در درآمدی بر چالش آرمان و واقعیت در فلسفۀ سیاسی فارابی، به کوشش محمد کریمی زنجانی اصل، چاپ دوم، تهران: نشر کویر.

روویون، فردریک (1385)، آرمان شهر در تاریخ اندیشۀ غرب، ترجمه: عباس باقری، تهران: نشر نی.

ساکت، محمد حسین (1383)، «فارابی و تلخیص نوامیس افلاطون»، در درآمدی بر چالش آرمان و واقعیت در فلسفۀ سیاسی فارابی، به کوشش محمد کریمی زنجانی اصل، چاپ دوم، تهران: نشر کویر.

طباطبایی، سید جواد (1369)، اندیشه سیاسی فارابی، اطلاعات سیاسی-اقتصادی، شماره 36.

عنایت، حمید (1385)، نهادها و اندیشه های سیاسی در ایران و اسلام، تصحیح و تقریر: صادق زیباکلام، چاپ چهارم، تهران: روزنه.

فارابی، ابونصر (1376)، السیاسه المدینه، ترجمه حسن ملکشاهی، تهران: سروش

فارابی، ابونصر (1382)، فصول المنتزعه، ترجمه حسن ملکشاهی، تهران: سروش.

فارابی، ابونصر محمد (1379)، سیاست مدنیه، ترجمه و تحشیه: سید جعفر سجادی، چاپ سوم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات.

فارابی، ابونصر(1361)، اندیشه های اهل مدینه فاضله، ترجمه سیدجعفر سجادی تهران: ناشر کتابخانه طهوری.

فارابی، ابونصر (1371)، التنبیه علی سبیل السعادة، تحقیق: جعفر آل یاسین، تهران: انتشارات حکمت.

کریمی زنجانی اصل، محمد (1383)، «پیشگفتار»، در درآمدی بر چالش آرمان و واقعیت در فلسفۀ سیاسی فارابی، چاپ دوم، تهران: نشر کویر.

گودن، کریستیان (1392)، آیا باید از اتوپیا اعاده حیثیت کرد؟، ترجمه سوسن شریعتی، تهران: قصیده سرا.

مولانا، جلال الدین محمد بلخی (1391)، فیه ما فیه، برگرفته از تصحیح بدیع الزمان فروزانفر، چاپ دوم، تهران: زرین.

مور، تامس (1387)، آرمان شهر (یوتوپیا)، تر جمه: داریوش آشوری و نادر افشار نادری، چاپ سوم، تهران: خوارزمی.

مهاجرنیا، محسن (1380)، دولت در اندیشه سیاسی فارابی، تهران: موسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر.

مهاجرنیا، محسن (1386)، اندیشه سیاسی فارابی، چاپ دوم، قم: بوستان کتاب.

منابع عربی

فارابی، ابونصر (1968)، المله، تحقیق: محسن مهدی، بیروت، دارالمشرق.

فارابی، ابونصر(1971)، فصول منتزعه، تحقیق: فوزی متری نجار، بیروت، دارالمشرق.

منبع انگلیسی

Ricoeur, paul (1997), Lectures on Ideology and Utopia, Columbia university press.

Cornford, F.M (1980), From religion to Philosophy, Atlantic Highlands, N.J: Humanities Press.