تحلیل علوم انسانی باتاکید بر اثبات گرایی

نویسندگان

معصومه قره داغی ,

چکیده

اثبات گرایی وجه غالب در تاریخ‏نگاری عصر جدید بوده و هم خدماتی برای علم تاریخ کرده و به علمی¬تر شدن آن کمک نموده وهم تبعات منفی به همراه داشته است. تاریخ نگاری اثبات گرایی در پی تحمیل روش شناسی علوم تجربی بر علوم انسانی بود و به وحدت روش‏شناختی معتقد بود و می‏گفت تمام روش‏ها و اسلوبی که در علوم تجربی به کار می‏رود باید در علوم انسانی هم استفاده و تاریخ وقتی علم است که از آن روش‏ها استفاده کند. در ایران هنوز نگرش اثبات گرایی حا کم است. امروزه اصول اساسی این نگرش در عرصه علوم انسانی و اجتماعی به ویژه اصل همانندی انسان و طبیعت و امکان شناخت آن ها با روش‏های یکسان و به خصوص سلطه غرب محوری در مطالعات انسانی و اجتماعی آن مورد انتقاد جدی برخی مکاتب جامعه شناسی غرب قرار گرفته است. این روش دربدو ورود به ایران دردهه 1340 پیامدهای مثبتی به همراه داشت و سبب گردید رویکرد حقوقی بر مطالعه پدیده های سیاسی کاهش یابد و رویکرد جامعه شناسی تا انداز ه ای جایگزین آن گردد. اماتسلط آن باعث گردید عالمان علم سیاست به بیان نظریه های اجتماعی و سیاسی مربوط به جوامع غربی بپردازند و به تلاش برای شناخت جامعه ایرانی کمتر دست بزنند یا شناخت خود را از جامعه ایرانی در چارچوب همان نظریه غربی تئوریزه کنند. نتیجۀ این راهبرد دور ماندن علوم اجتماعی و علوم سیاسی از واقعیات تحولات سیاسی در ساخت دولت و جامعه ایرانی ، وضعیتی که می توان آن را انزوای سیاسی و اجتماعی علوم اجتماعی به طور عام و علم سیاست به طورخاص دانست. تا کنون پدیده های اجتماعی و سیاسی در ایران با نظریات مبتنی بر رویکرد فوق به علت حاکمیت گستره آن بر علم جدید مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. این زاویه دید، پیامدهای خاصی در بررسی تاریخ فکری و سیاسی ایران داشته است.

Knowledge of political interpretation

Vol 5, No 15, Spring 2023

ppt 134-171 Received: 08, MAR, 2023

Accepted: 15, MAY, 2023

Analyzing the humanities with emphasis on positivism

Masoume Qara Daghi[1]

Abstract

Positivism has been the dominant feature in the historiography of the new era, and it has served the science of history and helped to make it more scientific, and it has brought negative consequences. Positivist historiography sought to impose the methodology of experimental sciences on human sciences and believed in methodological unity and said that all the methods and styles used in experimental sciences should be used in human sciences and history. When it is science that uses those methods. In Iran, the attitude of positivism is still low. Today, the basic principles of this attitude in the field of humanities and social sciences, especially the principle of the similarity of man and nature and the possibility of knowing them with the same methods, and especially the dominance of the West in its human and social studies, have been seriously criticized by some schools of sociology in the West. Is. This method had positive consequences when it entered Iran in 1340 and caused the legal approach to the study of political phenomena to decrease and the sociological approach to some extent replace it. Its dominance made political science scholars express social and political theories related to Western societies and try to understand Iranian society less or theorize their understanding of Iranian society within the framework of the same Western theory. The result of this strategy is that social sciences and political sciences stay away from the realities of political developments in the construction of the Iranian government and society, a situation that can be considered the political and social isolation of social sciences in general and political science in particular. So far, the social and political phenomena in Iran have been discussed and investigated with theories based on the above approach due to its dominance over the new science. This point of view has had certain consequences in examining the intellectual and political history of Iran.

Keywords: positivism, scientific history, positive and negative consequences of positivism

[1]Assistant Professor, Department of History, Shabester Branch, Islamic Azad University, Shabester, Iran Masomehgaradagi90@gmail.com

منابع

آدمیت، فریدون (1345)، امیرکبیر و ایران، تهران، خوارزمی، چ چهارم

آدمیت، فریدون (1360)، آشفتگی در فکر تاریخی، مطالعه جهان اندیشه، خرداد

آدمیت، فریدون (1351)، اندیشه ترقی و حکومت قانون در عصر سپه‌سالار، نصر خوارزمی

آدمیت، فریدون (1389)، اندیشه‌های میرزا آقاخان کرمانی، تهران، پیام

آرون، ریمون (1356)، مراحل اساسی اندیشه در جامعه‌شناسی، ترجمه باقر پرهام، تهران، شرکت سهامی کتاب‌های جیبی

اتحاد، هوشنگ (1381)، پژوهشگران معاصر ایران، تهران، فرهنگ معاصر

اسماعیلی حبیب الله، قادری منیر (1389)، جستارهایی در تاریخ و تاریخ‌نگاری و مسائلی در تاریخ‌نگاری اجتماعی، تهران خانه کتاب، چ دوم

اقبال، عباس (1365)، تاريخ مغول، تهران، اميركبير، چ ششم، مقدمه

اقبال، عباس (1364)، تاريخ مفصل ايران، تهران، خيام، مقدمه محمد دبیر سیاقی

بازرگان، مهدی (1342)، راه طی شده، تهران،

بازرگان، مهدی (1372)، «گفت‌وگویی با مهندس مهدی بازرگان: سیر اندیشه دینی معاصر»، کیان، سال سوم، شماره یازدهم فروردین و اردیبهشت، ش ب

بازرگان، مهدی (1357)، راه بیانتها، تهران، نشر جهان آراء

بازرگان، مهدی (1377)، مرز میان دین و سیاست، تهران، شرکت سهامی انتشار 25

بامداد، مهدی (1347)، تاریخ رجال ایران، تهران، زوار،، ج اول

برزین، سعید (1374)، زندگینامه سیاسی مهندس مهدی بازرگان، تهران، نشر مرکز

پوپر، ریموندکارل (1384)، اسطوره چارچوب، ترجمه علی پاپا، تهران، طرح نو

پیرمرادی، محمدجواد (1393)، نقد و بررسی کارآمدی منطق اثبات گرایانه در حوزه انسان پژوهشی بر اساس اندیشه اسلامی، دوره یازدهم، شماره سی و دوم، پاییز و زمستان،

حائری، عبدالهادی (1374)، آزادیهای سیاسی و اجتماعی از دیدگاه اندیشه گران، نشر جهاد کشاورزی مشهد

حائری، عبدالهادی (1364)، تشیع و مشروطیت در ایران و نقش ایرانیان مقیم عراق تهران، امیرکبیر، چ دوم، ص سیزده.

حائری، عبدالهادی (1378)، نخستین رویا روییهای اندیشهگران ایران با دورویه تمدن بورژوازی غرب، تهران، امیرکبیر، چ سوم

حائری، عبدالهادی (1372)، آنچه گذشت: نقشی از نیم قرن تکاپو، تهران، ج یک

حجت فلاح توتکار (1394)، زندگی، آثار و اندیشه‌های تاریخ نگارانه دکتر عبدالهادی حائری، تهران، پژوهشکده تاریخ

حسین زاده، نصرالله (1381)، نظریه اشراف دین بر سیاست، فصلنامه علوم سیاسی، دانشگاه باقرالعلوم، شماره بیست، زمستان

خستو، رحیم (1392)، ساخت یابی روشنفکری دینی، مطالعه موردی مهندس بازرگان، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، دانشگاه آزاد کرج، شماره دهم

رحمانی، تقی (1384).، نسبت ناموزون منافع و بینش، کانون آرمان شریعتی، شماره 1020، شماره 23

سریع القلم، محمود (1379).، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران، مرکز تحقیقات استراتژیک

سریع القلم، محمود (1393).، اقتدارگرایی، تهران، فرزان، چ هشتم

شکوری، ابوالفضل (1371).، جریان شناسی تاریخ‌نگاری در ایران معاصر، تهران، بنیاد تاریخ انقلاب اسلامی، ج اول

صادقی، اصغر (1373).، «به یاد شادروان مهندس بازرگان»، تحقیقات اسلامی، سال نهم، شماره یک و دو، ج اول

صانعی، قاسم و ابراهیم حاجیانی (1393).، توسعه ایران از دیدگاه مهندس بازرگان، چکیده مقالات سومین کنفرانس

ضیایی بیگدلی، محمدحسین (1383).، روان‌شناسی تحلیلی، تهران، دارا لعلم

طباطبایی، محمدحسین (1397).، اصول فلسفه رئالیسم، قم، مرکز بررسیهای اسلامی

عاقلي، باقر (1380).، شرح رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران، تهران، گفتار و علم، ج اول

فصيحي، سیمین (1372).، جریان‌‌‌‌های اصلی تاریخ‌‌‌‌نگاری در عصر پهلوی اول

فصيحي، سیمین (1372).، جريان‌هاي اصلي تاريخ‌نگاري، تهران،

قادری، حاتم و جلال حاجیزاده (1392).، مبانی اندیشههای سیاسی مهدی بازرگان، با تاکید بر نسبت دین و سیاست، فصلنامه مطالعات تاریخ ایران اسلامی، سال دوم، شماره اول

محمدی، ذکر الله (1382).، «هویت ملی در تاریخ‌‌‌‌نگاری مشیرالدوله (پیرنیا).»، فصلنامه‌‌‌‌ی مطالعات ملی، شانزدهم، سال چهارم، شماره‌‌‌‌ دوم، صص 152 – 129.

مهدی، نفیسه و نجمه مهدی (1394).،بررسی تاریخ‌نگاری عباس اقبال آشتیانی»، نشریه علمی-تخصصی فرهنگ پژوهی مرکزی، سال اول، شماره دوم

ناطق، هما (1387).، استادم، فریدون آدمیت»، مجله بخارا، شماره 65، خردادماه

نراقی، احمد (1373).، «بازرگان و مسئله علم و دین»، کیان، سال چهارم، شماره بیست‌وسه، بهمن و اسفند، ج اول

یزدی، ابراهیم (1373).، «مهندس بازرگان: نیم قرن تلاش در عرصه سیاست و اندیشه دینی»، کیان، سال چهارم، شماره بیست‌وسه، ج اول، بهمن و اسفند، ش ب

کلیدواژه‌ها