بازکاوی تأثیر کودتاهای پدر و پسر پهلوی بر جامعه‌ی ایران

در بازکاوی پیش‌رو می‌کوشیم تا با روش تاریخی، به این سؤال پاسخ دهیم که کودتاهای پدر و پسر پهلوی چه تأثیری بر جامعه‌ی ایرانی گذاشتند؟ که برآیند آن بدین قرار شد با رفتن روس‌ها از ایران، اِنگلیسی‌ها همه‌ی مناصب سیاسی و نظامی را به نفع خود مصادره کردند، ازجمله اینکه در رأس نیروهای قزاق قرار گرفتند و رضاخان را به درجه‌ی سرتیپی اِرتقاء دادند. سپس با یک نقشه‌ی حساب‌شده با کمک رضاخان، کودتای سوم اسفند 1299 شمسی را رقم زدند تا نه‌تنها، حکومت مشروطه‌ی لیبرال ایران را در هم بکوبند بلکه فراتر از آن، با بازیگران سیاسی موردنظر خود، زمینه‌ی تحت‌الحمایگی ایران را برای خود فراهم آورند. درنتیجه با این کودتا، تمامی دستاوردهای مشروطه‌خواهان ایرانی دیگربار ناکام ماند تا بار دیگر، نظام سیاسی استبدادی در جامعه‌ی ایرانی بازتولید شود. از طرفی، با ورود متفقین و خروج رضاشاه، فرزندش بر تخت سلطنت نشست؛ اما او نیز به‌مثابه‌ی پدر در مقابل احزاب قرار گرفت؛ بنابراین، استعمارگرایان به خاطر منافع نفتی، اَرتشیان به خاطر منافع شخصی و عوامل داخلی به خاطر منافع شخصی و صنفی، علیه دولت مصدق متحد شدند و کودتای بیست و هشتم مردادماه 1332 شمسی را رقم زدند تا حاکمیت واقعی یک ملت را از بین ببرند. بدین گونه جامعه‌ی ایرانی در آرزوی چرخش قدرت در جامعه، برای مدت طولانی باقی بماند. درمجموع، همان‌طوری که کودتای رضاشاه باعث بازتولید دیگربار استبداد در جامعه‌ی ایرانی شد کودتای محمدرضاشاه نیز باعث از بین رفتن حاکمیت ملی و چرخش قدرت در سطح جامعه‌ی ایرانی شد تا با این فرآیند، همچنان که کودتای اسفند 1299 شمسی، زمینه‌ساز پایان نخستین دوره‌ی توسعه‌یافتگی سیاسی ایران شد. کودتای مرداد 1332 شمسی، نیز دومین دوره‌ی توسعه‌ی سیاسی ایران را پایان دهد و بار دیگر خودکامگی حاکمیت یابد و قدرت سیاسی در ایران، همچنان مایملک شخصی پدر و پسر پهلوی به شمار آید.

Knowledge of political interpretation

Vol 5, No 15, Spring 2023

                                                     ppt 195-221 Received: 06, FEB, 2023

                                                                                             Accepted: 14, APR, 2023

Investigating the impact of Pahlavi father and son coups on Iranian society

                                                                         Siyavash.mousavi Rakati Abstract

In the upcoming investigation, we will try to answer the question of what effect did the Pahlavi father and son coups have on the Iranian society with a historical method? The result of which was as follows; The result of which was as follows; With the departure of the Russians from Iran, the British confiscated all political and military positions in their favor, including being placed at the head of the Cossack forces and promoting Reza Khan to the rank of brigadier general. Then with a calculated plan with the help of Reza Khan, they staged the third coup of March 1299; not only to crush Iran's liberal constitutional government; But beyond that, with the political actors they want, they provide themselves with Iran's protection. As a result, with this coup, all the achievements of the Iranian constitutionalists failed once again, so that once again, the authoritarian political system was reproduced in the Iranian society; On the other hand, with the arrival of the Allies and the departure of Reza Shah, his son sat on the throne. But he also faced the parties as a father. Therefore, the colonialists for oil interests, the army for personal interests and internal factors for personal and union interests united against Mossadegh's government and staged a coup d'état on the 28th of August 1332 to destroy the real sovereignty of a nation. In this way, the Iranian society wishes for the rotation of power in the society for a long time. In general, just as Reza Shah's coup caused the reproduction of another burden of tyranny in Iranian society; Mohammad Reza Shah's coup also caused the loss of national sovereignty and the rotation of power at the level of Iranian society; With this process, as Shamsi's March 1299 coup d'état, laid the foundation for the end of the first period of Iran's political development; The coup d'état of August 1332 also ended the second period of Iran's political development and once again autocracy reigned; And political power in Iran is still the personal property of the Pahlavi father and son.

key words: Iran, Reza Shah, Mohammad Reza Shah, coup, monarchy, colonialism.

منابع

اتابکی، تورج، (1391)، جامعه و دولت در عصر رضاشاه، ترجمه‌ی مهدی حقیقت‌خواه تهران، انتشارات ققنوس.

امینی، ایرج، (1386)، بر بال بحران، زندگی سیاسی علی امینی، تهران، انتشارات ماهی.

آبراهامیان، یرواند، (1386)، ایران بین دو انقلاب، ترجمه احمد گل‌محمدی و دیگران، تهران، انتشارات نی.

آبراهامیان، یرواند، (1389)، تاریخ مدرن ایران، ترجمه محمدابراهیم فتاحی، تهران، انتشارات نی.

آبراهامیان، یرواند، (1393)، کودتا، ترجمه‌ی ناصر زرافشان، تهران، انتشارات نگاه.

آوری، پتر، (1390)، تاریخ ایران دوره پهلوی، ترجمه‌ی مرتضی ثاقب فر، تهران، انتشارات جامی.

آوری، پیتر، (1371)، سلسله‌ی پهلوی و نیروهای مذهبی، ترجمه‌ی عباس مخبر، تهران، انتشارات طرح نو.

جامی، (1387)، گذشته چراغ راه آینده است، تهران، انتشارات ققنوس.

خلیلی، نسیم، (1390)، انقلاب مشروطیت ایران، تهران انتشارات ققنوس.

زرین‌کوب، عبدالحسین، (1392)، تاریخ ایران از آغاز تا سقوط پهلوی، تهران، انتشارات سخن.

سینایی، وحید، (1384)، دولت مطلقه، نظامیان و سیاست در ایران، تهران، انتشارات کویر.

شمیم، علی اصغر، (1379)، ایران در دوره‌ی سلطنت قاجار، تهران، انتشارات زریاب.

طلوعی، محمود، (1386)، پدر و پسر: ناگفته‌ها از زندگی و روزگار پهلوی‌ها، تهران، انتشارات علم.

عاقلی، باقر، (1390)، نخست‌وزیران ایران، تهران، انتشارات جاویدان.

عامری، جواد، (1390)، از رضاشاه تا محمدرضا پهلوی، تهران، انتشارات پارسه.

عظیمی، فخرالدین، (1387)، بحران دموکراسی در ایران 1332-1320، ترجمه‌ی عبدالرضا هوشنگ مهدوی، تهران، انتشارات آسیم.

غنی، سیروس، (1389)، ایران: برآمدن رضاخان /برافتان قاجار و نقش انگلیسی‌ها، ترجمه‌ی حسن کامشاد، تهران، انتشارات نیلوفر.

فوران، جان، (1389)، مقاومت شکننده: تاریخ تحولات اجتماعی ایران، ترجمه‌ی احمد تدین، تهران، انتشارات رسا.

قدیانی، عباس، (1389)، تاریخ فرهنگ و تمدن ایران در دوره پهلوی دوم، تهران، انتشارات فرهنگ مکتوب.

کاتوزیان، محمدعلی، (1389)، اقتصاد سیاسی ایران، از مشروطیت تا پایان سلسله پهلوی، تهران، انتشارات مرکز.

کاتوزیان، محمدعلی همایون، (1391)، دولت و جامعه در ایران: انقراض قاجار و استقرار پهلوی، ترجمه‌ی حسن افشار، تهران، انتشارات مرکز.

کاتوزیان، محمدعلی، (1391)، ایرانیان از دوره باستان تا دوره معاصر، تهران، انتشارات مرکز.

مارکس، کارل، (1387)، هیجدهم برومر لویی بناپارت، ترجمه‌ی باقر پرهام، تهران، نشر مرکز.

محمدی، منوچهر، (1389)، مروری بر سیاست خارجی ایران در دوران پهلوی، تهران، انتشارات دادگستر.

مختاری، رضا، (1392)، پهلوی اول: کودتا تا سقوط، تهران، انتشارات پارسه.

مروارید، یونس، (1377)، ادوار مجالس قانون‌گذاری در دوران مشروطیت، تهران، انتشارات اوحدی.

ملک‌زاده، مهدی، (1387)، تاریخ انقلاب مشروطیت ایران، تهران، انتشارات سخن

میلانی، عباس، (1392)، نگاهی به شاه، تورنتو، انتشارات پرشین سیرکل.

ناظم الاسلام کرمانی، محمد بن‌علی، (1387)، تاریخ بیداری ایرانیان، تهران، انتشارات امیرکبیر.

نجاتی، غلامرضا، (1386)، تاریخ سیاسی 25 ساله ایران، از کودتا تا انقلاب، تهران، انتشارات رسا.

نجفی، موسی، (1391)، تاریخ تحولات سیاسی ایران، تهران، انتشارات مطالعات تاریخ معاصر ایران.

نقی پور، علی‌اکبر، (1380)، تاجی بر تارک تاریخ معاصر، تهران، انتشارات تهران مهر.