تحلیل عناصر و رفتارهای ژئوپولیتیک مؤثر بر محدودسازی و سد نفوذ کنش های منطقه ای داعش

خاورمیانه یکی از مناطقی است که به‌طور ساختاری کانون نفوذ کشورهای مدعی بوده و از طرفی کنش-ها و پویش¬های این منطقه نیز سیر گسترشی و پراکنشیِ قابل‌توجهی داشته است. اندرکنش ها و جبهه-گیری های زمان جنگ سرد، وقوع انقلاب اسلامی در ایران، تحرکات القاعده و طالبان، انقلاب های عربی، ظهور داعش و...ازاین‌دست است. با ناآرامی¬های منطقه‌ای، بروز خلاء قدرت و امنیت در سطح منطقه، رقابت¬های ژئوپلیتیک قدرت های منطقه ای و بازیگریِ قدرت های فرامنطقه ای زمینه های شکل-گیری و گسترش دامنه نفوذ داعش فراهم شد. اما این گروه به دلیل عوامل متعددی همچون محاصره ی ژئوپلیتیکی، عدم توانایی در حفظ پایگاه مردمی به علت استفاده از خشونت عریان، تلاش به‌منظور ایجاد شکاف و تغییر در ساختار ژئوپلیتیک منطقه ای و جهانی و... در درازمدت قادر به حفظ بقای خود نیست و فلسفه ی بنیادیِ آن محکوم‌به فناست. از طرفی فعالیت های سازمان‌دهی شده ی این گروه، دستیابی به غنائم فراوان و جلب حمایت های ژئوکالچر پایه و مردمی در سطح منطقه، لزوم شناخت راه های سد نفوذ فعالیتهای این گروه را گوشزد می‌کند. پژوهش حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی به دنبال پاسخگویی به این سؤال است که از منظر دانش ژئوپلیتیک راه¬کارها و روش¬های سد نفوذ فعالیتها و پویشهای داعش چیست؟ به نظر می¬رسد که داعش نه‌تنها ظرفیت و توانایی استقرار دولت در عراق را نخواهد داشت، بلکه سد نفوذ آن نیز با چشم¬انداز کنونی فضاهای امنیتی و بر پایه منطق ژئوپلیتیک درونی و برونی، طبیعی، خودکار و ماهوی است.

Knowledge of political interpretation

Vol 1, No 2, Winter 2020

ppt 21-45

Received: 16, OCT, 2019

Accepted: 11, JAN, 2020

Analysis of Geopolitical Elements and Behaviors Affecting the Restriction and Influence of ISIS Regional Actions

Yadollah Karimipour[1]

Jahangir Heidari [2]

Abstract

The Middle East is one of the regions that is structurally the center of influence of the claiming countries, and on the other hand, the actions and dynamics of this region have had a significant expansion and distribution. The interactions and confrontations during the Cold War, the Islamic Revolution in Iran, the movements of al-Qaeda and the Taliban, the Arab revolutions, the rise of ISIS, and so on are the examples of these actions. Regional unrest, the emergence of a power vacuum and security at the regional level, the geopolitical rivalries of regional powers, and the role of extra-regional powers provided the grounds for the formation and expansion of ISIS's sphere of influence. However, due to various factors such as geopolitical siege, inability to maintain the popular base due to the use of naked violence, efforts to create gaps and change in the regional and global geopolitical structure, etc, this group is not able to maintain its survival in the long run. And its fundamental philosophy is doomed. On the other hand, the organized activities of this group, obtaining many trophies and attracting the support of basic and popular geoculture in the region, warns of the need to identify ways to prevent the influence of the activities of this group. The present study seeks to answer the question with a descriptive-analytical method that from the perspective of geopolitical knowledge, what are the strategies and methods to prevent the infiltration of ISIS activities and dynamics? It seems that not only will ISIS not have the capacity and ability to establish a government in Iraq, but it will also have a natural, automatic and substantial barrier to its penetration with the current perspective of security spaces and based on internal and external geopolitical logic.

Keywords: ISIL, fundamentalism, modern terrorism, Iraq

[1]Professor of Political Geography & Geopolitics, Kharazmi University of Tehran. Iran. A_karimipoor@yahoo.com

[2]PhD student in Political Geography, Kharazmi University, Tehran, Iran

jahanheydari@yahoo.com

منابع

- ابراهیمی، نبی‌الله (1389). «چشم‌انداز روابط کشورهای عرب با عراق جدید»، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال سیزدهم، شماره اول، بهار.

- برنابلداجی، سیروس (1383). «روند دولت سازی در عراق نوین؛ الزامات و رویکردهای ایران»، نامه دفاع 5.

- بزرگمهری، مجید؛ فاطمه نعمتی (1390). «تأثیر دیپلماسی رسانه‌ای بر سیاست خارجی: تبیین راهکارها»، فصلنامه علوم سیاسی، شماره هفدهم، زمستان.

- پورسعید، فرزاد (1388). «تحول تروریسم در روابط بین‌الملل»، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال دوازدهم، شماره چهارم، زمستان.

- پوستین چی، زهره؛ پازن، مژگان (1392). «الگوی مدیریت بحران در پرتو گسل¬های هویتی خاورمیانه»، فصلنامه سیاست جهانی، دوره دوم، شماره چهارم، زمستان.

- ترابی، طاهره (1390). «آمریکا و ثبات خلیج‌فارس درروند رقابت‌های ژئوپلیتیکی ایران ـ عربستان، فصلنامه دیپلماسی صلح عادلانه»، 5 جولای ـ سپتامبر 2011، شماره پنجم.

- حاجی یوسفی، امیرمحمد (1389). «ریشه¬های سیاست خارجی تعاملی ـ تقابلی ایران در دوره¬ی ریاست جمهوری احمدی¬نژاد»، فصلنامه رهیافت¬های سیاسی و بین¬المللی، شماره 22، تابستان.

- حافظ نیا، محمدرضا؛ مراد کاویانی راد (1393). فلسفه جغرافیای سیاسی، تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی، چاپ اول

- دیالمه، ندا (1393). «جدال داعش با توئیتر و یوتویوب برای گسترش تبلیغات افراط¬گرایان»، ماهنامه مدیریت ارتباطات، شماره 54، آبان ماه.

- رجبی، سهیل (1391). «واکاوی جایگاه و نقش استراتژیک سوریه در مناسبات منطقه‌ای و بین‌المللی»، فصلنامه پانزده خرداد، دوره سوم، سال دهم، شماره 34، زمستان.

- رضایی، حسن (1389). «عراق جدید، شیعیان و انتخابات دوم پارلمانی، پژوهش‌های منطقه‌ای، شماره 3، بهار.

- روآ، الیویه (1378). تجربه سیاسی اسلام، ترجمه محسن مدیرشانه¬چی و حسین مطیعی امین، تهران: انتشارات الهدای.

- زارعان، احمد (1393). «زمینه¬های ظهور و گسترش داعش در محیط امنیتی غرب آسیا»، فصلنامه آفاق امنیت، سال هفتم، شماره بیست و سوم، تابستان.

- سبحانی، محمدعلی (1393). «داعش دوام نمی‌آورد»، روزنامه ایران، سال بیستم، شماره 5696، چهارشنبه 25 تیرماه.

- شیخ‌الاسلام، حسین (1391). «وفاداری ارتش و مردم با حکومت عامل مقاومت نظام سوریه است»، روزنامه کار و کارگر، شنبه 2 دی، سال بیست و سوم، شماره 6261.

- عباس زاده فتح‌آبادی، مهدی (1388). «بنیادگرایی اسلامی و خشونت (با نگاهی بر القاعده)»، فصلنامه سیاست، دوره 39، شماره 4، زمستان.

- عباس زاده فتح‌آبادی، مهدی (1389). «القاعده پس از 11 سپتامبر (با تأکید بر عراق)»، فصلنامه سیاست، دوره 40، شماره 2، تابستان.

- عصر مردم (1393). «داعش چگونه متولد شد»، پنجشنبه 22 خرداد، سال نوزدهم، شماره 5196.

- فلاح، رحمت‌الله (1391). «برآورد محیط سیاسی شیعیان عراق»، فصلنامه پانزده خرداد، دوره سوم، سال دهم، شماره 34، زمستان.

- فولر، گراهام (1390). قبله عالم ژئوپلیتیک ایران، ترجمه عباس مخبر، تهران: نشر مرکز.

- کوهن، سائول برنارد (1387). ژئوپلیتیک نظام جهانی، ترجمه عباس کاردان، تهران: مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر، چاپ نخست.

- کیانی، داوود؛ زهره خان محمدی (1392). «واکاوی علل حضور روسیه در بحران سوریه»، فصلنامه راهبرد، سال بیست و دوم، شماره 69، زمستان.

- محبوبی، قربانعلی؛ شهوند، شهراد؛ عظیم زاده، جعفر (1392). «حضور نیروهای نظامی خارجی در افغانستان و گسترش افراط¬گرایی فرقه¬ای در پاکستان (2001 تا 2011)»، فصلنامه مطالعات جهان اسلام، سال دوم، شماره اول، بهار.

- محمودیان، محمد (1391). «تأثیر اندیشه‌های نوسلفیسم بر روند فکری ـ ایدئولوژیک القاعده»، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال هفتم، شماره سوم، تابستان.

- ملک¬محمدی، حمیدرضا؛ مهدی داودی (1391). «تأثیر ایران هراسی بر سیاست¬های نظامی امنیتی کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس»، فصلنامه سیاست، دوره 42، شماره 2، تابستان.

- موفقیان، پرستو؛ عباس احمدی؛ یاسر عظیمی (1391). «تحولات سوریه؛ بررسی و ارزیابی آرایش جغرافیایی نیروهای درونی و گرایش بیرونی آنان»، فصلنامه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال دوازدهم، شماره 27، زمستان.

- میرپنهان، سید مسعود (1393). «گروه تروریستی نوظهور داعش»، نشریه سرباز، شماره 215، شهریور

- نجفی فیروزجایی، عباس (1382). «بنیادهای فکری القاعده و وهابیت»، فصلنامه راهبرد، شماره بیست و هفتم، بهار.

- نصری مشکینی، قدیر (1378). «جمعیت و امنیت، امکانات و موانع پیدایش دولت کُردی در خاورمیانه»، فصلنامه مطالعات راهبردی، شماره 5 و 6، پاییز و زمستان.

- هرمیداس باوند، داوود (1393). «داعش، ابتکار عربستان در برابر ایران بود»، روزنامه اعتماد، سه‌شنبه 21 مرداد، سال دوازدهم، شماره 3030.

- هیوود، اندرو (1391). سیاست، ترجمه عبدالرحمن عالم، تهران: نشر نی، چاپ دوم.

- یزدانی، عنایت‌الله؛ مرتضی شجاع (1386). «ژئوپلیتیک جدید خاورمیانه و رقابت قدرت‌ها»، فصلنامه دانش سیاسی، سال سوم، شماره دوم، پاییز و زمستان.

- Ayad Allawi, Ali (2007), the Occupation of Iraq: Winning the War, Losing the Peace, New Haven: Yale University Press.

- Baqai, H. (2011), “Extremism and Fundamentalism: Linkages to Terrorism, Pakistan`s Perspective,” International Journal of Humanities and Social Sciences, Vol.1, No. 6, 241-248.

- Cordesman, Anthony H (2009), “The Iraq War: Progress in the Fighting and Security”, CSIS, February 18.

- Dobbins James, Philip Gordon, and Jeffrey Martini (2015), A Peace Plan for Syria, RAND corporation, www.rand.org/t/pe182.

- Jomana, Karadsheh, Jim Sciutto and Smith-Spark (2014); How foreign are swelling ISIS ranks in starting numbers, CNN, September, 14, 2014

- UMAA-Advocacy (2014); THE CRISIS IN IRAQ, An Analysis of the Islamic State of Iraq and Levant (ISIL) with U.S. Policy Recommendations in Iraq, JUNE 2014

- Henderson, Simon (2014); The battle for Iraq Is a Saudi War on Iran, Retrieved, from: http://foreignpolicy.com/2014/06/12/the-battle-for-iraq-is-a-saudi-war-on-iran/

- Blanchard, Christopher M and others (2014); Armed Conflict in Syria: Overview and U.S Response, Congressional Research Service, 7-5700, www.crs.gov, RL33487, January 14, 2014

- U.S.Department of State. (2006) Syria- international religious freedom repovt2006”: http://www.state.gov/g/dri/vis/vif/